Opeàn

OPEÀN (OPPEANO)
Popolassión: 9.900 Altessa: 26 metri sóra el livèl del mar
Superfice: 46,73 chilometri quadri Comùni confinanti: Boolón, Isola Riza, Isola de la Scala, Butapiéra, San Gioàni Lupatoto, Zevio, Palù, Ronco al' Àdese

Comùne de la Bassa Veronese a 22 km in diressión sud-est da Verona. Fin dal Neolitico l'òmo l'è presente in 'sto teritorio, che anticamente l'éra quertà da grandi foreste come pól testimoniàr el nome de la frassión Càdeópi che'l deriva da Domus Oppiorum "Opio", albaro de la faméja dei "aceri" usà nel medioevo come sostegno par le vigne; el bosco l'éra arènte al vècio canàl scavà da l'Àdese, infati in località Fenileto nel 1918 jè stà catà dei resti de palafite de l'Età del Bronso (1400-1300 a.C.). Importantissimi jè i reperti de l'Età del Fero e de la çiviltà Atestina come vasi, tochi de fer e fibie de brónso scoerti ne la necropoli de Cà del Fer e 'l famoso "Elmo de Opeàn" in brónso a forma conica, decorà con 'na serie de cavài e da 'na bestia co' le ale del secondo periodo Atestino, conservà al Museo Archeologico de Firense; altri reperti de 'sta zona jè conservà inveçe nel Museo de Storia naturale de Verona, nel Museo Nassional de Este e nel Museo Preistorico de Roma. A Mazzantica, nel fondo Bragagnani e a la Montara i è vegnù a la luçe armi, tombe, vasi, tochi de pièra de epoca romana. Secondo i esperti parò Opeàn l'è nato piassé tardi rispeto a le altre località del teritorio comunàl, forse dopo la famosa "rota dela Cucca" del 589 d.C. che l'à fato deviar l'Àdese fasendoghe cambiàr percorso e creando 'na bèla palude; la zente oviamente l'è scapà al suto dando origine nel periodo alto medievàl al "Castrum Eupedanum", (un campo trincerà e fortificado, rinforsà in epoca Comùnal e Feudal) come scrito in documenti del 967 e 977 mentre el nome Opdanum el compare un secolo prima. Nel 1184 secolo el Comùn de Verona 'pena costituido, el g'avéa nel pròpio distreto ànca Opeàn e Mazzantica, cossita in 'sto periodo, l'è stà bonificà la palude che da Valese, lóngo el Bussè la finìa a Ronco. Nel medioevo a completar l'opera fortificada l'éra stà costruido un castèl arènte 'ndóe 'desso vedemo al campanìl de la cèsa parochiàl e a la tór ancora in pié (modificada). Nel 1230 a Verona l'è rivà el famoso Eselìn da Romàn e dopo avérghe tacà fogo e robà de tuto a Nogara e Zeréa, nel 1233 l'è stà el turno de la batàja tra i Mantoani e Eselin a Opeàn con la vitoria del condotièr; nel 1334 i mantoani par vendicarse i gà tacà fogo a un fraco de paesi de la Bassa compreso Opeàn. Sóto ai Scaligeri Valese faséa parte del Comùne de Verona e i so abitanti i g'avéa i stessi diriti dei çitadini, mentre Opeàn, ànca se l'éra a le dipendense de Verona i so abitanti i éra considerà "rustici" e quindi no i g'avéa i stessi privilegi. Nel 1384 Opeàn con le so frassión Càdeópi, Mazzagatta (Mazzantica) e Valese, faséa parte del Capitanato de Zevio; la Signoria Scaligera quando g'avéa bisogno de schèi l'andava a "pociar" da le nobili faméje come le Pompei, Maffei, Fracastoro, Miniscalchi e no riussendo a ripagarli ghe regalava un pochi de teréni come sucesso par le tri località sóra citade. Dal 1405 al 1796 el teritorio comunàl che dipendea da la Republica Venessiana l'è stà bonificà par rendarlo coltivabile e numaròse vile jè spuntà un po qua e un po la. A parte el passàio dei soldà de la Lega de Cambray nel '500 e la peste del 1630, Opeàn l'à trascorso el periodo Venessian in tuta tranquilità e sóratuto l'economia l'éra ai massimi livei grassie a l'introdussión dei cavaleri e del riso. Nel 1796 jè rivà i francesi sponsandose tra Valese, Fenileto e Cadeópi e nel 1797 Opeàn faséa parte de uno dei distreti del Governo Central Veronese Colognese Legnaghese. Dopo el congresso de Viena 1814-15 Opeàn l'è passà sóto l'Austria par restàrghe fin al 1866 quando l'è deventà italian. Sóto el Regno d'Italia par problemi economici e sociali bòna parte de la popolassión l'è migrà verso la 'Merica. Tra le cése, da segnalàr la pieve de Opeàn dedicà a San Gioàni Batista e a la Madona Adolorà; i ghe n'à parlà in un documento del 1145 ànca se la cèsa la gh'éra da tempo, mentre la base de la tór campanaria la conserva el basamento originario. Bele, jè le Capele, l'altàr maiòr e i quadri de l'Anunciassión opera del Ottino e la Vergine del Rosario del Brusasorzi mentre l'è interessante la pala de l'altàr maiòr e 'l Batesimo de Cristo del Resi. La “toresela” al çentro de la piassa l'è stà par secoli el campanìl de la Césa de S. Maria dei Angeli, sede de le confraternite de S. Maria e dei SS. Rocco 'Bastiàn. Altra cèsa le la parochiàl dedicà a San Girolamo a Càdeópi esistente almanco dal 1515 e butà zò nel 1957 par costruìr quèla noa piassé granda 'ndóe jè conservà dipinti con rafigurà Santa Lussia e Santa Margarita, l'Anunciassión e San Girolamo; a Valese gh'è la cèsa parochiàl dedicà ai Santi Giacòmo e Ana del XVI secolo, rifata nel XIX secolo e rimodernà nel 1967; a Mazzantica (Mazzagatta) la parochiàl del 1353 'ndóe ghe conservà dei afreschi, 'na pala de la Natività de Maria del Brusasorzi e un bèl crocefisso in legno; a Bagnolo la magnifica céseta romanica dedicà a Sant'Antonio Abate del 1394, afrescà e con un bèl crocefisso in legno scolpido. Tra i palassi e le vile da segnalàr Palasso Guantieri a Valese, Vila Mafei a Bragagnani, Vila Maggi e Palasso Fracastoro del '500 modificà nel XVIII secolo a Opeàn; arènte al Bussè gh'è Vila de la Montara tra le piassé bele de la provincia veronese (con oratorio de San Carlo con drénto du statue del Muttoni), costruida nel 1770 da la faméja Carli e col tempo propietà dei Pompei.