Vila

VILA - (Villa Bartolomea)
Popolassión: 5.841 Altessa: 14 metri sóra el livèl del mar
Superfice: 52,99 chilometri quadri Comùni confinanti: Legnago, Terasso, Castagnaro, Badia Polesine RO, Castèlnuovo Bariano RO, Giacciano con Baruchella RO

Comùn de la Bassa Veronese al confìn con la provincia de Rovigo con le do frassioni piassé importanti Spinimbeco e Carpi, l'è posissionà lóngo la riva de sanca del corso de l'Àdese. El teritorio l'è abità fin da la preistoria come pól testimoniàr le 38 tombe messe su du piani, catade in Cà Franzine Noe nel 1968 de l' Età del Brònso; sepoltura fata con la "tecnica mista", quei cremadi i vegnéa messi ne le urne funerarie mentre i altri i vegnéa sepelidi completi de coredo. Interessante el vilaio scoèrto in località Fabrica dei Soci e ànca el nóvo sito archeologico a Cà Lovara de Spinimbeco. Probabile ànca la presensa Etrusca, mentre 'na vila rustega in località Venessia Nova, tochi de fortificassioni, de mosaici e de la strada consolàr "Aemilia Altinate" nel teritorio, pól testimoniàr 'na forte presensa romana. Par ci vólesse 'édar 'ste interessanti scoèrte el pól far 'na visita al museo Fioroni de Legnago. Svilupada a l'epoca, l'éra la lavorassión dei quarèi con fornase bele alte come quèla a Spinimbeco ciamada "Q.Orestis". Sóto l'Impero romàn el teritorio quertà da boschi e paludi l'éra stà bonificado in modo massìsso ma nel 589 d.C. a causa de la piéna de l'Àdese che l'à provocado la famosa "Rotta della Cucca" (toponimo de Veronèla) e spostà verso sud el corso de l'Àdese, l'è andà a farse ciavàr. Tuto l'è deventà 'na palude, scancelando abitassioni e la via Emilia Altinate, a parte un toco de tera ricevudo da Berengario e Adalberto nel 961 'ndóe verso la fine del X secolo, i s'a stabilido i Benedetini de l'Abazia de Vangadiza; grassie ai monaci la zona l'à scomincià a rinàssar, con numaròse opere ne bonifica. Nel 1405 sóto la Republica Venessiana la frassión Carpi l'è stà consegnà ne le mane del capitàn de ventura Luigi da Verme mentre el feudo de Vilabartoloméa a Ottobono Terzi come ricompensa par el so impegno ne la conquista de Verona; quando l'è morto el Terzi el Vescovo de Verona l'à bèn pensà de far passàr le propietà, ne le mane de la diocesi de San Zén ma el Doge el 7 agosto 1413 l'à riconfermà quél dito in precedensa a Ottobono, che no avendoghe fiói in vita, tuti i beni jè finidi al secondo marì de so moier Francesca da Foiano, un çerto Lodovico de Sanbonifacio. Cossita stà potente faméja par piassé de sinqueçènto ani l'à governà el feudo de Vilabartolomea. In paese a testimoniansa de 'sta nòbil casada gh'è la costrussión (ristruturà nel 1935) piassé importante de la zona, 'na palassina arènte a l'Àdese in stile gotico, con tór quadrangolar romanico-venessiana del XIII secolo. Tra le curiosità da segnalàr che el Teatro Sociàl costruido ne la prima guera mondiàl l'è stà decorà da un çerto Joseph Pikora, un boemo prigioniero de guera; la frassión de San Zén in Val, l'è el çentro abità de la provincia piassé lontàn da Verona. Tra le cése da segnalàr quèla parochiàl de Vilabartolomea dedicà a San Bartolomeo Apostolo costruida nel 1855 sui resti de quèla de Santa Eurosia a tri navade de la quàl che ghe resta solo el campanìl; drénto podémo 'édar magnifiçi afreschi, de Francesco Barbieri "lo Sfrisato" 'na Madona del Rosario con i Misteri e i SS. Dòminico, Francesco e Sebastiano, sensa desméntegàrse de la Discesa dello Spirito Santo del Farinati e quél su l'altàr maiòr atribuido a vari artisti del calibro de Palma el Zoeno e a Dòminico Tintoreto la Madona coi SS. Bartolomeo, Gioàni Batista, Antonio e Caterina. Ne la frassión Carpi gh'è la cèsa dedicà a Santa Margarita, ricordà come parochia dal 1460 e costruida a metà del '800 su disegno de l'architeto Ferrari con fassàda a do torete e con el campanìl tra i piassé alti de la Bassa Veronese vóludo dal paroco Don Quirino Maestrello. A Spinimbeco gh'è la cèsa parochiàl dedicà a Santa Maria Sùnta, ricordà come parochia dal 1526, costruida ai primi de l '800 sui tochi restà de la vècia cèsa del '500. A Vilabartolomea in Corso A.Fraccaroli gh'è l'oratorio de Sant'Ana con afreschi e un reliquario con sinqueçènto reliquie de santi sensa contàr de l'urna con drénto i ossi de Santa Celestina.