Brensón

BRENSÓN (Brenzone sul Garda)
Popolassión: 2.474 Altessa: 69 metri sóra el livèl del mar
Superfice: 51,59 chilometri quadri Comùni confinanti: Tóri del Benaco, S.Zén de Montagna, Malsésen (Malcesine), Ferara de Monte Baldo

El teritorio de Brensón, el parte da le aque del Lago de Garda par dopo rampegarse fin su le greste del Monte Baldo, traersando teréni coltivadi a olivo e rusteghe contrà sparse chi e la. E par comprendar mejo come jè sudivise le frassioni e relative contrà, analisemo le parochie. Brensón el g'a la parochia a Magugnâ (Magugnano) 'ndóe podémo catàr el municipio e le contrà Marnìga e Câmp (Campo) mentre la Césa l'è dedicada a San Gioàni Batista. Nel sié e seteçento s'à stacà le parochie de Castèlét (Castèlletto) e Castèl (Castèllo); la parochia de Castèlét l'è dedicada a San Carlo Borromeo e la conta do contrà Biàsa (Biaza) e Fasór (Fazor). Da visitàr gh'è la cèsa romanica de San Zén da l'oselét del XII secolo; a Castèl gh'è la parochia de Santa Maria Sùnta o de Castèlbrensón con le contrà La Sénsa (Assenza), Pôrt (Porto), Somaìla (Sommavilla), Bosî (Boccino), Boràch (Borago) e Zignâch (Zignago). Parfin la ceséta de Santa Rosa arènte al Rifugio Telegrafo del Baldo dipende da 'sta parochia. Tra le curiosità gh'è la famosa "pièra de Castèlét", un lastrón de l'età del brónso con relative incisioni de 4550 ani fa nel palasso del municipio a Magugnâ. Carateristica l'è l'isola disabitada de Trimolon (Trimelone) di fronte a la sponda de La Sénsa, che nel X secolo l'è stà fortificada contro le invasioni dei Ungari; La fortessa l'è stà butà zò da Barbarossa nel 1158 e ricostruida dai scaligeri. 'Na çinquantina de ani fa, l'isola longa 200 metri, l'éra usada come deposito par material militàr, ma dopo 'n esplosión la s'à mèsa spacà su. Secondo 'na legenda el nome Brenzone el dovarìa derivàr dal paladìn de Carlo Magno, un çerto Bruncione ma se vardémo le varie derivassioni etimologiche latine Brencionum, Branzonus, Brunzonium l'è più probabile che vegna indicà un terén montagnoso o mal gualivo. Gh'è ci dise che'l nome el possa derivàr da la tribù germanica dei Brenni posissionada sul Monte Baldo o da una nòbil faméja. Storicamente el primo çentro abitado l'è de origini romane ànca se, come avémo 'isto, i "grafiti rupestri" jè de l'età del brónso quindi la presensa de l'òmo nel teritorio l'è milenaria. Dopo i romani jè passadi i longobardi che jà fortificado la zona con i castèi de Trimelón, Castèlbrensón, Câmp e Biàsa par difendarse da le invasioni barbariche, mentre Federico Barbarossa l'à pensà bèn de tirarli zò a metà del XII secolo. Analisémo bèn le belesse artistiche del teritorio: a La Sénsa gh'è la céseta del XIII secolo dedicada a San Nicola con magnifici afreschi. Chi la faméja Scudellari a la fine del '600, l'à fato costruìr una vila deventà residensa de la faméja Spolverini; a Castèl se pól amiràr le carateristiche abitasioni in pièra e la cèsa parochiàl costruida da un çerto Bartolomeo Noto quondam Bonaventura a propie spese nel 1336 con l'autorisassión del Vescovo Teobaldo. Sgrandà nel 1579, ricostruida nel 1813, consacrà el 6 agosto 1930, la presenta drénto un imagine lignea de la Madona del colera ritegnuda miracolosa; Da visitàr a tuti i costi l'è Câmp con la céseta in rovina de San Piéro con mura interne afrescade in stile bisantìn, un castèl picenìn scónto da la vegetasion e un borgo pitóresco e rùstego de origini medievali ma lassà al so destin; Castèlét presenta oltre a la ceséta de San Zén ànca 'na bèla cèsa parochiàl in stil neogotico ricostruida su inissiativa de mon. Giuseppe Nascimbeni dopo èssar stò restaurada nel 1826 parché in precedensa i gavéa tacà fogo; Biàsa (Biaza) con la so cèsa de Sant'Antonio, con afreschi del tri-quatroçento.