Saline - San Moro

SALINE - SAN MORO DE SALINE (San Mauro di Saline) - in cimbro Salàin
Popolassión: 582 Altessa: 804 metri sóra el livèl del mar
Superfice: 11,24 chilometri quadri Comùni confinanti: Velo Veronese, Badia Calavena, Tregnago, Messane de sóra, Verona, Roarè Veronese.

Saline, el se cata a nord de la Val de Messane e a Ovest de Badia Calavena çircondà da un stupendo paesaio montan e da un poche de contrade sparse qua e là come le Comerlati, Meccari, Nardari, Scaletti, Spillichi, Strengaro, Vago e Varalta, sensa desméntegàrse che de questo teritorio fa parte ànca la frassión de Tavérnole con le contrade Betola e Dosso. Poco distante dal paese gh'è el Monte S.Moro (anticamente Monte Castro), 'ndóe 'na olta gh'éra un "Castèlier" de l'età del brónso e un "Castrum" costruido in epoca romana a scopo difensivo e par butàr un ocio su la Via Cara, importante via de comunicassion e de passàio par caréti e bestiame bovin e cavrin, che la partìa dal setimo mïo romàn de la Via Postumia a l'altessa de Vago de Lavagno e lóngo la dorsal l'rivàa in Lessinia. Questo tra l'altro el dovarìa èssar stà, secondo 'na legenda, el percorso fato dal Vescovo de Verona San Mauro tra el 612 e 'l 622, par arivar a Saline 'ndóe el s'a ritirado a vita da eremita sul monte che'l porta el so nome. Chi l'è stà costruida nel 1388 la cèsa de San Leonardo (da Limoges) in Castro (ciamada atuàlmente ànca de San Moro) sui resti de 'n'altra andada completamente brusada. L'è a tri navade con tri absidi e un pòrtego sul davanti con un campanìl a pianta quadra e coredà con 4 bifore. Su la porta de ingresso gh'è un afresco del treçento rafigurante la "Madona col butin, San Leonardo e i devoti". Da documenti se rileva che nel 1145 e nel 1165 la cèsa l'éra condota da monaci. Questo Santo l'éra venerado da queste parti come protetór de le done "gravide" e dei mal de molona (oltre che liberador de prigionieri e dei contadini cimbri). Infati gh'éra l'usansa de dar la benedision "coi çercoli in ferro batudo" che i vegnéa infiladi ne le balaustre de l'altàr de San Leonardo, fasendogheli metar su la molona dei devoti nel giorno de la sagra de San Mateo el 21 setembre. La cèsa parochiàl atuàl l'è dedicada a San Mauro e costruida nel 1835 su 'n 'altra precedente, nata intorno al XV secolo con a l'interno afreschi e tele de Rocco Pittaco e de Agostino Pegrassi, (demolida tra el 1775 e 'l 1835). Par ci se dimanda da 'ndóe deriva el nome Saline el pól avérghe più risposte. Par ci se dimanda da 'ndóe vegna el nome, se pól avérghe più risposte. Se pensa da la selci laorade "Salàin" che in questo teritorio tra le altre jè stà catade o dai depositi de sal utilisadi par pagàr i mesadri ai tempi dei Scaligeri; un sacheto de sal par conservàr la roba da magnàr in cambio de la manodopera.Storicamente l'è stà uno dei tredese comuni cimbri a partir dal 1287 quando el Vescovo de Verona Bartolomeo de la Scala l'avéa concesso a questi boscaioli-cimbri "Tzimberer" dei tochi de tera in Lessinia da disboscàr in parte e abitarghe. Nel XVI secolo gavemo la presensa de un prete de lengua todesca, che testimonia ulteriormente la quasi esclusiva predominansa de popolassióni todesche ne la zona e la necessità de una so evangelisasion in lengua germanica: infati dal 1527 al 1541 el paroco de Saline l'éra un çerto don Andreas de Fondrunis, che'l vegna dal Sèro Veronese e parlava in cimbro. Nei secoli sucessivi ghe stà la peste oltre al colera e una grande emigrassion verso le fabriche çitadine, causa predominante de la diminusion demografica. Da segnalàr ne la contrada Vago una carateristica corte con colombara datada 1610 che secondo la tradissión l'éra sede de la Pretura e che presenta su la fasàda del’abitasion, n' afresco de la Madona contornada da angioleti che i maca con el piè un bisso. Una curiosità l'è che Tavérnole, 'desso relegada a frassión, un tempo l'éra uno dei XIII comuni cimbri de la Lessinia. Tra i prodoti tipiçi da ricordàr i “maroni” con l'importante festa de fine otobre e 'l formajo “Monte Veronese”.